Identificação, avaliação e intervenção precoce em dificuldades de aprendizagem específicas e promoção do sucesso educativo: estudo de caso com casos múltiplos
UNIVERSAL IDENTIFIER: http://hdl.handle.net/11093/7514
DOCUMENT TYPE: doctoralThesis
ABSTRACT
As escolas portuguesas ao nível da Educação Pré-escolar e do 1.º Ciclo do Ensino Básico apresentam um número significativo de crianças com dificuldades de aprendizagem que, maioritariamente à posterior, se revelam com caráter mais duradouro e culminam em retenções, especialmente ao nível do 2.º ano de escolaridade, traduzindo a falta e/ou parca intervenção precoce, atempada, focalizada, sistémica e, por vezes, especializada, essencialmente em áreas consideradas estruturantes, promotoras do desenvolvimento global e da plena inclusão e participação na vida escolar e social de cada criança.
Perante alguma ineficácia de atuação junto destas crianças com dificuldades der aprendizagem quanto à identificação, avaliação e forma(s) de intervenção, essas vão-se prolongando no tempo e adensando-se de acordo com o grau de exigência, não permitindo uma minimização e/ou superação das dificuldades sentidas e,
simultaneamente, contribui para uma identificação mais tardia de alguma Perturbação de Aprendizagem Específica. Tais factos sonegam oportunidades de reeducação precoce e a possibilidade de um maior desenvolvimento e potencial de acompanhar os restantes colegas da turma, tendo em consideração uma multiplicidade de fatores.
A escola hodierna, pautando-se por um regime jurídico inclusivo, não pode, nem deve, ficar indiferente perante estas crianças, que desde cedo evidenciam lacunas no seu desenvolvimento e aprendizagens numa ou em múltiplas áreas/domínios estruturantes e/ou de cariz mais académico. É sua responsabilidade encontrar
mecanismos eficazes que respondam atempada e adequadamente às necessidades de todas e de cada uma destas crianças, permitindo a sua efetiva presença, participação e progresso em igualdade de oportunidades.
É assim inquestionável a necessidade de instrumentos de identificação e avaliação compreensiva precoce que incorporem os sinais de dificuldades de aprendizagem e que estejam alinhados com as orientações da política pública, de modo a otimizar serviço, a construir aprendizagens bem cimentadas e a evitar que estas crianças experimentem recorrentemente o insucesso, com repercussões significativas no seu desenvolvimento, autoestima, autoconceito e visão da escola.
Este estudo assenta numa metodologia de investigação-ação e enquadra-se num paradigma qualitativo, tendo sido desenvolvido numa escola com 234 alunos, de um Agrupamento Escolar integrado no Programa Territórios Educativos de Intervenção Prioritária, de terceira geração, do distrito do Porto. Por sua vez, o Programa de Intervenção Precoce em Dificuldades de Aprendizagem foi desenvolvido com um total de 22 crianças, educadores/professores titulares de turma e famílias, com resultados finais muito significativos no progresso e sucesso das crianças intervencionadas. Las escuelas portuguesas del nivel de Educación Infantil y del 1er Ciclo de Educación Básica tienen un número importante de niños con dificultades de aprendizaje que, sobre todo más tarde, resultan de carácter más duradero y culminan en la retención, especialmente en el nivel de 2º año de escolaridad, reflejando la falta y/o limitada intervención temprana, oportuna, focalizada, sistémica y, en ocasiones, especializada, fundamentalmente en áreas consideradas estructurantes, promotoras del desarrollo global y la plena inclusión y participación en la vida escolar y social de cada niño.
Ante algunas ineficacias en el trabajo con estos niños con dificultades de aprendizaje en términos de identificación, evaluación y forma(s) de intervención, estas se siguen prolongando en el tiempo y se vuelven más densas según el nivel de exigencia, no permitiendo minimizaciones y/o o la superación de las dificultades experimentadas y, simultáneamente, contribuye a una posterior identificación de un Trastorno
Específico del Aprendizaje. Estos hechos niegan oportunidades para una reeducación temprana y la posibilidad de un mayor desarrollo y potencial para mantenerse al día con el resto de la clase, teniendo en cuenta una multiplicidad de factores.
La escuela actual, guiada por un régimen jurídico inclusivo, no puede ni debe permanecer indiferente ante estos niños, que desde temprana edad muestran lagunas en su desarrollo y aprendizaje en una o múltiples áreas/dominios estructurales y/o académicos. Es su responsabilidad encontrar mecanismos efectivos que respondan de manera oportuna y adecuada a las necesidades de todos y cada uno de estos niños, permitiendo su presencia efectiva, participación y progreso en igualdad de oportunidades.
Es, por tanto, incuestionable la necesidad de contar con instrumentos tempranos de identificación y evaluación integral que incorporen los signos de dificultades de aprendizaje y que estén alineados con los lineamientos de las políticas públicas, para optimizar la atención, construir aprendizajes bien cimentados y evitar que estos niños experimenten fracasos de manera recurrente, con repercusiones significativas en su
desarrollo, autoestima, autoconcepto y visión de la escuela.
Este estudio se basa en una metodología de investigación-acción y se inscribe en un paradigma cualitativo, habiendo sido desarrollado en una escuela con 234 estudiantes, de un Grupo Escolar integrado en el Programa de Territorios Educativos de Intervención Prioritaria de Tercera Generación, en el distrito de Oporto. A su vez, se desarrolló el Programa de Intervención Temprana en Dificultades de Aprendizaje con un total de 22 niños, educadores/profesores de aula y familias, con resultados finales muy significativos en el progreso y éxito de los niños intervenidos. As escolas portuguesas do nivel de Educación Infantil e do 1er Ciclo de Educación Básica teñen un número importante de nenos con dificultades de aprendizaxe que, sobre todo máis tarde, resultan de carácter máis duradeiro e culminan na retención, especialmente no nivel de 2º ano de escolaridade, reflectindo a falta e/o limitada intervención temperá, oportuna, focalizada, sistémica e, en ocasións, especializada, fundamentalmente en áreas consideradas estructurantes, promotoras do desenvolvemento global e a plena inclusión e participación na vida escolar e social de cada neno. #Ante algunhas ineficacias no traballo con estes nenos con dificultades de aprendizaxe en termos de identificación, avaliación e forma(s) de intervención, estas séguense prolongando no tempo e vólvense máis densas segundo o nivel de esixencia, non permitindo minimizaciones e/o ou a superación das dificultades experimentadas e, simultaneamente, contribúe a unha posterior identificación dun Trastorno Específico da Aprendizaxe. Estes feitos negan oportunidades para unha reeducación temperá e a posibilidade dun maior desenvolvemento e potencial para manterse ao día co resto da clase, @teniendo en cuenta unha multiplicidade de factores. A escola actual, guiada por un réxime xurídico inclusivo, non pode nin debe permanecer indiferente #ante estes nenos, que desde temperá idade mostran lagoas no seu desenvolvemento e aprendizaxe nunha ou múltiples áreas/dominios estruturais e/o académicos. É a súa responsabilidade atopar mecanismos efectivos que respondan de maneira oportuna e adecuada ás necesidades de todos e cada un destes nenos, permitindo a súa presenza efectiva, participación e progreso en igualdade de oportunidades. É, por tanto, incuestionable a necesidade de contar con instrumentos temperáns de identificación e avaliación integral que incorporen os signos de dificultades de aprendizaxe e que estean aliñados cos lineamientos das políticas públicas, para optimizar a atención, construír aprendizaxes ben cimentadas e evitar que estes nenos experimenten fracasos de maneira recorrente, con repercusións significativas no seu desenvolvemento, autoestima, autoconcepto e visión da escola. Este estudo baséase nunha metodoloxía de investigación-acción e inscríbese nun paradigma cualitativo, sendo desenvolto nunha escola con 234 estudantes, dun Grupo Escolar integrado no Programa de Territorios Educativos de Intervención Prioritaria de Terceira Xeración, no distrito do Porto. Á súa vez, desenvolveuse o Programa de Intervención Temperá en Dificultades de Aprendizaxe cun total de 22 nenos, educadores/profesores de aula e familias, con resultados finais moi significativos no progreso e éxito dos nenos intervidos. Portuguese schools at the level of Pre-School Education and the 1st Cycle of Basic Education have a significant number of children with learning difficulties which, mostly later on, prove to be of a more lasting nature and culminate in retention, especially at the level of 2nd year of schooling, reflecting the lack and/or limited early, timely, focused, systemic and, sometimes, specialized intervention, essentially in areas
considered structuring, promoting global development and full inclusion and participation in school and social life of each child.
Faced with some ineffectiveness in working with these children with learning difficulties in terms of identification, evaluation and form(s) of intervention, these continue to prolong over time and become more dense according to the level of demand, not allowing for minimization and/or or overcoming the difficulties
experienced and, simultaneously, contributes to a later identification of a Specific Learning Disorder. Such facts deny opportunities for early re-education and the possibility of greater development and potential to keep up with the rest of the class, taking into account a multiplicity of factors.
Today's school, guided by an inclusive legal regime, cannot, and should not, remain indifferent to these children, who from an early age show gaps in their development and learning in one or multiple structural and/or academic areas/domains. . It is their responsibility to find effective mechanisms that respond in a timely and appropriate manner to the needs of each and every one of these children, allowing their effective presence, participation and progress in equal opportunities.
It is therefore unquestionable the need for early comprehensive identification and assessment instruments that incorporate the signs of learning difficulties and that are aligned with public policy guidelines, in order to optimize service, build well-cemented learning and prevent these children from experiencing failure recurrently, with significant repercussions on their development, self-esteem, self-concept and vision of the school.
This study is based on an action research methodology and fits into a qualitative paradigm, having been developed in a school with 234 students, from a School Group integrated into the Third Generation Educational Territories of Priority Intervention Program, in the district of Porto. In turn, the Early Intervention Program for Learning Difficulties was developed with a total of 22 children, educators/class teachers and
families, with very significant final results in the progress and success of the intervened children.