UNIVERSAL IDENTIFIER: http://hdl.handle.net/11093/6268
SUPERVISED BY: Araujo Nespereira, Pedro Antonio
UNESCO SUBJECT: 2506.08 Energía y Procesos Geotérmicos ; 2506.05 Hidrogeología ; 2508.04 Aguas Subterráneas
DOCUMENT TYPE: doctoralThesis
ABSTRACT
La ciudad de Ourense (NW España) se asienta sobre un yacimiento geotérmico de media-baja temperatura de tipo fisural, asociado a grandes fracturas de rocas graníticas que ocupan la mayor parte del municipio. Las principales áreas de descarga de aguas termales se ubican en las cotas topográficas más bajas del municipio, asociadas a la dinámica del rio Miño (ribera Norte), Lonia (ribera SW), Barbaña (Sur) y Porto.
Las cualidades terapéuticas de las aguas de Ourense no solamente se encuentran reflejadas en innumerables documentos históricos desde el primer tratado publicado en 1697 (Limón Montero, 1967). Excavaciones arqueológicas realizadas en el entorno de As Burgas (Ourense, 66,3 ºC), hallaron 5 aras votivas de granito, de la época romana, con inscripciones que indican la existencia de un culto a Reve/Revve Anabaraego, divinidad indígena ya romanizada ligada a la protección y recuperación de la salud. Los dedicantes agradecían con ellas, el efecto curativo que habían encontrado en estas aguas (Rodriguez Cao, C, 2016). Se trata de la mayor concentración de piezas de este tipo halladas en el NW peninsular.
A pesar del espectacular recurso termal existente en la ciudad (105.000 habitantes), los aprovechamientos terapéuticos mediante Casas de baños y Balnearios desaparecieron totalmente de la ciudad en la primera mitad del siglo XX, retomándose en forma de piscinas termales de uso colectivo a partir de principios del siglo XXI.
El hecho de que los focos principales del yacimiento geotérmico se manifiesten en zonas totalmente urbanizadas representa un reto complejo desde el punto de la gestión y el aprovechamiento sostenible del mismo. La ciudad ha crecido en los dos últimos siglos sin tener en cuenta en su planificación espacios que permitiesen integrar los aprovechamientos geotérmicos (terapéuticos y energéticos) en el tejido urbano.
En el presente trabajo de investigación se pretenden abordar los siguientes objetivos:
1) Describir el estado actual del yacimiento geotérmico de “Ourense-ciudad”: territorio, geología, hidrogeología, inventarios termales, flujos de calor, productividades hidráulicas, aprovechamientos existentes.
2) Análisis de las diferentes metodologías de aprovechamiento de recursos geotérmicos de media-baja temperatura: usos terapéuticos, usos lúdicos y usos energéticos.
3) Análisis del marco normativo local, autonómico y estatal a tener en cuenta en la planificación de la explotación de los recursos geotérmicos de media-baja temperatura.
4) Propuesta y ejemplos de metodologías de aprovechamiento del yacimiento “Ourense-ciudad”: zonificaciones, potencialidad, bases de diseño, eficiencias, control y gestión. A cidade de Ourense (NW España) aséntase sobor dun xacemento xeotérmico de media-baixa temperatura de tipo fisural, asociado as grandes fracturas de rochas graníticas que ocupan a maior parte do concello. As principais áreas de descarga das augas termais sitúanse nas cotas topográficas mais baixas do concello, asociadas á dinámica do rio Miño (ribeira Norte), Loña (ribeira SW), Barbaña (Sur) e Porto.
As calidades terapéuticas das augas de Ourense encóntranse reflexadas en innumerables documentos históricos, coma o primeiro tratado das augas minerais publicado en 1697 por Limón Montero. Excavacions arqueolóxicas realizadas na contorna de As Burgas (Ourense, 66,3 ºC), atoparon 5 aras votivas de granito, da época romana (século I d.C), con inscricións que indican a existencia dun culto a Reve/Revve Anabaraego, divindade indíxena romanizada ligada a protección e recuperación da saúde polas augas. Os dedicantes agradecían con elas, o efecto curativo que atoparon nestas augas (Rodríguez Cao, C, 2016). Tratase da maior concentración de pezas deste tipo atopadas no NW peninsular.
A pesares do espectacular recurso termal existente na cidade, os aproveitamentos terapéuticos mediante Casas de baños e Balnearios desapareceron totalmente da cidade na primeira metade do século XX, retomándose en forma de piscinas termais de uso colectivo a partires de principios do século XXI (usos lúdicos).
O feito de que os focos principais do xacemento xeotérmico se amosen en zonas totalmente urbanizadas representa un reto complexo dende o punto da xestión e o aproveitamento sostible do mesmo. A cidade creceu nos dous últimos séculos sen ter en conta na súa planificación os espazos necesarios para integrar os aproveitamentos xeotérmicos (terapéuticos e lúdicos) no tecido urbano.
No presente traballo de investigación pretendese abordar os seguintes obxectivos:
1) Estado actual do xacemento xeotérmico “Ourense-cidade”: territorio, xeoloxía, hidroxeoloxía, inventarios termais, fluxos de calor, produtividades hidráulicas, aproveitamentos existentes.
2) Análise das diferentes metodoloxías de aproveitamento de recursos xeotérmico de media-baixa temperatura aplicables ao xacemento: usos terapéuticos, usos lúdicos y usos enerxéticos.
3) Análise do marco normativo local, autonómico e estatal a ter en conta na planificación da explotación dos recursos xeotérmicos de media-baixa temperatura.
4) Proposta e exemplos de metodoloxías de aproveitamento: zonificacións, potencialidade, bases de deseño, eficiencias, control e xestión. The city of Ourense (NW Spain) is located on a fissural-type medium-low temperature geothermal reservoir, associated with large fractures of granite rocks that occupy most of the municipality. The main discharge areas are placed in the lower topographical elevations of the municipality, associated with the dynamics of the Miño River (north bank), Lonia (SW bank), Barbaña (south) and Porto.
The therapeutic qualities of the Ourense thermal waters are not only reflected in innumerable historical documents, from the first treatise published in 1697 (Limón Montero, 1967). Archaeological excavations carried out in the surroundings of As Burgas (Ourense, 66.3 ºC), found 5 granite votive altars, from Roman times, with inscriptions that indicate the existence of a cult to Reve/Revve Anabaraego, an indigenous deity already Romanized linked to the protection and the recovery of health. The devotees thanked them for the curative effect they had found in these waters (Rodriguez Cao, C, 2016). This is the largest concentration of pieces of this type found in the NW of the peninsula.
Despite the spectacular thermal resource existing in the city (105,000 inhabitants), the therapeutic uses through Bath Houses and Spas completely disappeared from the city in the first half of the 20th century, resuming in the form of thermal pools for collective use from the beginning of the 21st century.
The fact that the main sources of the geothermal deposit were located in fully urbanized areas represents a complex challenge from the point of management and sustainable use of this resource. The city has grown in the last two centuries without taking into account the integration of the geothermal uses (therapeutic and energy) in the planning of urban spaces
In this PhD we intend to address the following objectives
1) Describe the current state of the "Ourense-city" geothermal reservoir: territory, geology, hydrogeology, thermal inventories, heat flows, hydraulic productivities, existing uses.
2) Analysis of the different methodologies for exploiting medium-low temperature geothermal resources: therapeutic uses, leisure uses and energy uses.
3) Analysis of the local, regional and state regulatory framework to be taken into account when planning the exploitation of medium-low temperature geothermal resources.
4) Proposal and examples of methodologies for exploiting the “Ourense-city” deposit: zoning, potential, design bases, efficiencies, control and management.