O Penedo Gordo: intervención arqueolóxica nun abrigo con pintura rupestre esquemática da Galicia suroriental
ABSTRACT
O Penedo Gordo, tamén chamado Penedo da Moura, é un afloramento rochoso exento no lugar de Feilas, na parroquia de Fumaces e A Trepa, concello de Vilardevós (Ourense), no que foi localizada pintura rupestre ao aire libre en 2017. A Dirección Xeral de Patrimonio da Xunta de Galicia solicitou á Universidade de Vigo a elaboración dunha proposta de actuación, que contemplase unha intervención dirixida esencialmente ao rexistro dos paneis e a realización de sondaxes valorativas para calibrar a potencialidade arqueolóxica do lugar. As sondaxes realizadas no 2018 nesta estación ao ar libre asociada á arte prehistórica, permitiron documentar un depósito estratificado correspondente ao Neolítico Final/Calcolítico, e polo menos, nos seus niveis inferiores escavados, ao Neolítico Medio. Verificouse a presenza de pintura rupestre de tradición esquemática, integrable de xeito hipotético nun período entre o Neolítico Medio e Final, non sendo descartable unha cronoloxía anterior, así como a existencia de diversos niveis de ocupación, histórica e prehistórica, ao abeiro do penedo, en relación inmediata e claramente vinculada coas superficies pintadas, sendo identificados vestixios de material colorante en contexto estratigráfico. Esta monografía recolle o conxunto de traballos realizados na primeira intervención arqueolóxica realizada neste abrigo, que conxuntamente coa Cova do Gato no Castelo de Lobarzán, tamén na comarca de Monterrei, figuran entre as únicas catro estacións con pintura rupestre esquemática localizadas ata agora en Galicia. O Penedo Gordo, también llamado Penedo da Moura, es un afloramiento rocoso exento en el lugar de Feilas, en la parroquia de Fumaces e A Trepa, ayuntamiento de Vilardevós. En él fue localizada pintura en 2017 por B. Rúa vecino de Verín, y J. L. Lozano, vecino de Castrelo do Val. Visitado el lugar por B. Comendador, fue notificado el hallazgo a la Dirección General de Patrimonio el 28 de octubre de 2017, en un informe con una descripción sucinta del enclave y una primera valoración del mismo. La Dirección General de Patrimonio de la Xunta de Galicia solicitó a la Universidad de Vigo la elaboración de una propuesta de actuación, que contemplara una intervención dirigida esencialmente al registro de los paneles y la realización de sondeos valorativos para calibrar la potencialidad arqueológica del lugar. Los sondeos realizados en el 2018 en esta estación al aire libre asociada el arte
prehistórico, permitieron documentar un depósito estratificado correspondiente al Neolítico Final/ Calcolítico, y por lo menos, en sus niveles inferiores excavados, al Neolítico Medio. Se verificó la presencia de pintura rupestre de tradición esquemática, integrable de manera hipotética, en un período entre lo Neolítico Medio y Final, no siendo descartable una cronología anterior, así como la existencia de diversos niveles de ocupación, histórica y prehistórica, al amparo de la peña, en relación inmediata
y claramente vinculada con las superficies pintadas, habiendo sido identificados vestigios de material colorante en contexto estratigráfico. O Penedo Gordo or Penedo da Moura is located close to the hamlet of Feilas, in the parish of Fumaces e A Trepa, in the municipality of Vilardevós. It is an isolated rocky outcrop where B. Rúa resident in Verín, and J. L. Lozano, from Castrelo do Val, discovered remains of paintings on one of its surfaces, in 2017. Soon after, B. Comendador visited the site and news of the findings were formally sent to the Dirección Xeral de Patrimonio da Xunta de Galicia on October 28, 2017, in the form of a report containing a brief description and first assessment of the site. In the face of the evidence, the Directorate General of Heritage invited the University of Vigo, to elaborate a research proposal aimed essentially at rock art recording and small-scale excavation to assess the archaeological potential of O Penedo Gordo. Field research was conducted at this prehistoric rock art site, in 2018, and allowed to document stratified deposits dated to the Late Neolithic / Copper Age, and, at least, at its lower stratigraphical levels, to the Middle Neolithic. It was, therefore, possible to attest the presence of rock paintings of the Schematic Art tradition, which can be potentially dated to a period between the Early Neolithic and the Late Neolithic/Copper Age, yet not ruling out an earlier chronology, as well as the existence of various levels of occupation, both historical and prehistoric, beneath the painted surfaces, having even been identified, in stratigraphical context, remains of the colorant matter used to produce the paintings.