Insatisfacción corporal y trastornos de conducta alimentaria en gimnastas de acrobática en función del género, edad y nivel competitivo.
UNIVERSAL IDENTIFIER: http://hdl.handle.net/11093/3942
UNESCO SUBJECT: 6102 Psicología del Niño y del Adolescente ; 2411.06 Fisiología del Ejercicio ; 6101.01 Desórdenes del Comportamiento ; 3206.10 Enfermedades de la Nutrición
DOCUMENT TYPE: doctoralThesis
ABSTRACT
La imagen corporal (IC) representa la manera en que un individuo se percibe, imagina, siente y actúa respecto a su propio cuerpo (Trejo, Castro, Facio, Mollinedo, & Valdez, 2010). Esta puede ir cambiando a lo largo de la vida, siendo más acentuada en la adolescencia convirtiéndose esta etapa en una de las poblaciones de mayor riesgo de sufrir insastifación con la imagen corporal. Igualmente, cada vez es más frecuente en poblaciones de menos edad.
Por otro lado, los Trastornos de la Conducta Alimentaria (TCA) se caracterizan por anormalidades en el comportamiento de la ingestión de alimentos, como intento para controlar el peso, cuya base se encuentra en una alteración psicológica. Estos TCA son importantes problemas de salud mental que afectan principalmente a mujeres jóvenes y se constituyen en trastornos severos casi siempre crónicos, con alta disfuncionalidad (Herpertz-Dahlmann, 2009).
Entre los factores de riesgo, de estos TCA, los relacionados con la insatisfacción corporal y la preocupación excesiva por el peso son considerados (Maganto & Cruz, 2002).
En los deportes estéticos, entre los que se encuentran la Gimnasia Acrobática (GA), la gran complejidad técnica en sintonía con cualidades físicas: fuerza, flexibilidad, velocidad, coordinación y equilibrio entre otros, junto a una buena IC, son algunos de los determinantes en el éxito deportivo (Vernetta, Gutiérrez & López-Bedoya, 2008). En esta imagen corporal, ciertas medidas morfológicas como el peso, un índice de masa corporal y un porcentaje de grasa bajo adquieren su importancia, convirtiéndose en procesos selectivos para el desempeño de los roles determinados en este deporte: portor y ágil (Taboada-Iglesias,Vernetta & Gutiérrez-Sánchez, 2017).
Una preocupación excesiva por el peso o alteración de la IC, puede llevar a estos gimnastas a desórdenes alimentarios produciendo efectos desfavorables como la disminución del rendimiento deportivo, y lo que es aún más importante, un impacto negativo para la salud.
Se ha constado diferentes estudios sobre la percepción y satisfacción de la IC en gimnastas de artística y rítmica (Aguilera, 2016; Camacho & Fernández, 2006; Del Pozo, Piedra & Alfonso, 2017; Hernández, Aréchiga-Viramontes, & Prado, 2009; Vernetta, Fernández, López-Bedoya, Gómez-Landero & Oña, 2011), siendo escasos los relacionados con la GA (Peláez & Vernetta 2018; Vernetta, Montosa, & Peláez, 2018).
Por otro lado, existen evidencias de trabajos sobre TCA en gimnastas que describen una posible tendencia de que las gimnastas más veteranas, restringen la ingesta dietética para mantenerse delgadas y así conservar un físico puberal (Deutz, Benardot, Martin & Cody, 2000; Jonnalaggada & Benardot, 2000). Nordin, Harris & Cumming (2003), valorando los TCA en gimnastas mostraron una conducta alimentaria normal asociada a ingestas hipocalóricas y reducidos consumos de nutrientes, pero observaron que ninguna de las gimnastas de artística presentaba riesgos de padecer alteraciones nutricionales. Por el contrario, encontraron que el 50% de las gimnastas de rítmica y acrobática podrían ser consideradas como población de riesgo a padecer una alteración de la conducta alimentaria.
La mayoría de los estudios se refieren a gimnastas de artística, siendo muy escasos en GA. Además, no tenemos constancia de estudios científicos que evalúen cuantitativamente si los gimnastas de acrobática en función de su edad y género presentan mayor o menor riesgo a desarrollar TCA alimentaria.
De igual modo, hasta donde hemos revisado, no existen estudios que hayan investigado de forma integral las variables que se quieren analizar en esta tesis (imagen corporal, trastornos de conducta alimentaria y características antropométricos) en gimnastas de diferente nivel competitivo. A imaxe corporal (IC) representa o xeito en que un individuo percibe, imaxina, sente e actúa con respecto ao seu propio corpo (Trejo, Castro, Facio, Mollinedo, e Valdez, 2010). Isto pode cambiar ao longo da vida, sendo máis pronunciado na adolescencia, convertendo esta etapa nunha das poboacións con máis risco de padecer insastificación da imaxe corporal. Así mesmo, cada vez é máis común en poboacións máis novas.
Por outra banda, os trastornos alimentarios (trastornos alimentarios) caracterízanse por anormalidades no comportamento da inxestión de alimentos, como un intento de controlar o peso, cuxa base está nun trastorno psicolóxico. Estes trastornos alimentarios son importantes problemas de saúde mental que afectan principalmente ás mulleres novas e constitúen trastornos graves, case sempre crónicos, con alta disfuncionalidade (Herpertz-Dahlmann, 2009).
Entre os factores de risco destes trastornos alimentarios considéranse os relacionados coa insatisfacción corporal e a preocupación excesiva de peso (Maganto e Cruz, 2002).
Nos deportes estéticos, entre os que se atopan a Ximnasia Acrobática (GA), a gran complexidade técnica en sintonía coas calidades físicas: forza, flexibilidade, velocidade, coordinación e equilibrio entre outros, xunto cun bo CI, son algúns dos determinantes no éxito deportivo (Vernetta, Gutiérrez e López-Bedoya, 2008). Nesta imaxe corporal, determinadas medidas morfolóxicas como o peso, un índice de masa corporal e unha porcentaxe baixa de graxa adquiren a súa importancia, converténdose en procesos selectivos para o desempeño dos roles determinados neste deporte: portor e áxil (Taboada-Iglesias, Vernetta & Gutiérrez-Sánchez, 2017).
Unha preocupación excesiva polo peso ou alteración da IC pode levar a estas ximnastas a trastornos alimentarios producindo efectos adversos como a diminución do rendemento deportivo e, o que é aínda máis importante, un impacto negativo na saúde.
Graváronse diferentes estudos sobre a percepción e satisfacción da HF en ximnastas artísticas e rítmicas (Aguilera, 2016; Camacho & Fernández, 2006; Del Pozo, Piedra e Alfonso, 2017; Hernández, Aréchiga-Viramontes, & Prado, 2009; Vernetta, Fernández, López-Bedoya, Gómez-Landero & Oña, 2011), sendo poucos relacionados con GA (Peláez & Vernetta 2018; Vernetta, Montosa, & Peláez, 2018).
Por outra banda, hai evidencias de traballo sobre trastornos alimentarios en ximnastas que describen unha posible tendencia a ximnastas máis veteranos a restrinxir a inxestión dietética para manterse delgada e manter así un físico pubertal (Deutz, Benardot, Martin e Cody, 2000; Jonnalaggada & Benardot, 2000). Nordin, Harris e Cumming (2003), evaluando os trastornos alimentarios en ximnastas mostraron un comportamento alimentario normal asociado a inxestión de baixo contido calórico e reducido consumo de nutrientes, pero observou que ningunha das ximnastas artísticas presentaba riscos de sufrir alteracións nutricionais. Pola contra, descubriron que o 50% das ximnastas rítmicas e acrobáticas poderían considerarse como unha poboación con risco de alterar o comportamento alimentario.
A maioría dos estudos refírense a ximnastas artísticas, sendo moi escasas en GA. Ademais, non temos ningún rexistro de estudos científicos que avalien cuantitativamente se as ximnastas acrobáticas, segundo a súa idade e sexo, teñen un maior ou menor risco de desenvolver trastornos alimentarios.
Igualmente, ata o que revisamos, non hai estudos que investigasen completamente as variables a analizar nesta tese (imaxe corporal, trastornos alimentarios e características antropométricas) en ximnastas de diferentes niveis competitivos. Body image (BI) represents the way an individual perceives, imagines, feels and acts with respect to his or her own body (Trejo, Castro, Facio, Mollinedo, & Valdez, 2010). This can change throughout life, being more accentuated in adolescence, becoming one of the populations at greatest risk of suffering insastigation with body image. Likewise, it is increasingly frequent in younger populations.
On the other hand, Eating Disorders (ED) are characterized by abnormalities in the behavior of food intake, as an attempt to control weight, which is based on a psychological alteration. These eating disorders are important mental health problems that mainly affect young women and are severe disorders, almost always chronic, with high dysfunctionality (Herpertz-Dahlmann, 2009).
Among the risk factors of these ATDs, those related to body dissatisfaction and excessive concern about weight are considered (Maganto & Cruz, 2002).
In aesthetic sports, including aerobatic gymnastics (GA), the great technical complexity in tune with physical qualities: strength, flexibility, speed, coordination and balance among others, along with a good CI, are some of the determinants in sporting success (Vernetta, Gutiérrez & López-Bedoya, 2008). In this body image, certain morphological measures such as weight, a body mass index and a low percentage of fat acquire their importance, becoming selective processes for the performance of the roles determined in this sport: porter and agile (Taboada-Iglesias,Vernetta & Gutiérrez-Sánchez, 2017).
Excessive concern about weight or altered CI can lead these gymnasts to eating disorders producing unfavorable effects such as decreased sports performance, and more importantly, a negative impact on health.
Several studies have been conducted on the perception and satisfaction of CI in artistic and rhythmic gymnasts (Aguilera, 2016; Camacho & Fernandez, 2006; Del Pozo, Piedra & Alfonso, 2017; Hernandez, Arechiga-Viramontes, & Prado, 2009; Vernetta, Fernandez, Lopez-Bedoya, Gomez-Landero & Oña, 2011), with few studies related to GA (Pelaez & Vernetta 2018; Vernetta, Montosa, & Pelaez, 2018).
On the other hand, there is evidence from work on ACT in gymnasts that describes a possible trend for older gymnasts to restrict dietary intake to stay slim and maintain a pubertal physique (Deutz, Benardot, Martin & Cody, 2000; Jonnalaggada & Benardot, 2000). Nordin, Harris & Cumming (2003), assessing ACTs in gymnasts showed normal eating behavior associated with low caloric and reduced nutrient intakes, but noted that none of the female gymnasts in the artistic field were at risk for nutritional alterations. Instead, they found that 50% of rhythmic and acrobatic gymnasts could be considered at risk for altered eating behavior.
Most studies refer to artistic gymnasts, with very few studies in GA. In addition, we are not aware of any scientific studies that quantitatively evaluate whether acrobatic gymnasts, based on their age and gender, are at greater or lesser risk of developing dietary ATD.
Similarly, to the extent that we have reviewed, there are no studies that have comprehensively investigated the variables to be analyzed in this thesis (body image, eating disorders and anthropometric characteristics) in gymnasts of different competitive levels.